Saturday, November 7, 2015

COUSELLING ( P/P PHILOMAS VAICHEI)

Ka jingiakhleh ki khun ka Balang bad ka pyrthei. U Jisu U ong, “Ha khmih nga phah ia phi kum ki langbrot hapdeng ki Suri.” Haba bishar bad peit da la ki khmat ngi iohi ba ma ngi ki khristan ngi la kylla long pynban ki suri kup snieh langbrot. Lada phi iohi ba ka la sdang jia kumta, sngewbha thoh bniah katkum ka jingsngew jong phi kumno ngin ai couselling ia ki, ryngkat ka jingkdew na ka ktien U Blei.
           Nyngkong ngin iapeit iaki langbrot, ki langbrot ka snieh ka jong ki ka dei ka ronglieh bad kim nang ban sait iala ka jong ka snieh lada ka tngit. Kumjuh ruh ki briew ki long kiba pop, bad iailehpop ki donkam ia U Jisu ban pynkhuid iaki pop ki jong ki. Ka langbrot kam dei ka mrad kaba stad bad ba shalak hynrei ka deika jait jingthaw kaba barabor haba ka iaid lyntika ju sakma beit kumjuh ruh ki Khristan ki donkam ia U Jisu Uba long U Nongablangbrot namar ba ki long ki briew kiba iaid sakma nala sem barobor. Na kata ka daw haki dur kiba haki ing ki jong ngi ngin lap ba U Trai Jisu U rah bha iaki langbrot haka tyrpeng ka jong. Ka langbrot ka dei ka mrad kaba tlot bor bha na baroh ki jingthaw lane ki mrad kiba don ha kane ka sla pyrthei ka donkam barobor ia u nongiada lane ia u nongsharai ban don hajan jong ka man ka por. Kumjuh ruh ia ngi ki Khristan ka long kumta u nongshun jong ngi u soitan barabor u ialeh bad ngi tur sha ngi bad kwah ban pynjot ia ngi. Ngi donkam ia u nongiada haka jingim ka jong ngi, ngi donkam ia U Jisu ban iarap bad iada ia ngi na u nongshun jong ngi.
Nangta ki Suri. Ki Suri ki dei ka jingma kaba khrawtam haduh katta katta iaki langbrot. Ka langbrot ka dei ka jingbam kaba ki sngewbha eh haduh katta katta ban bam. Ka dei ka jingbam kaba bang bad bashngiam bha haka menu ka jong ki. Ka long ka mrad kaba ki Suri ki suk bha ban kem. Ka dei ka mrad kaba ki Suri ki lah ban nguid ne ktha da kaba suk khlem kano kano ka jingwit. Haki Khristan u Suri u dei u nongshun uba khraw tam jong ki. Kino kino kiba long pyrshah ia ki Khristan ki dei ki Suri. Kino kino kiba pyrshang ban pynjot bad pynpra ia uno uno u nongbud jong U Trai Jisu ki dei ki Suri. Kino kino kiba ialeh ban pynjngai ia u bangeit na U Trai Jisu ki dei beit ki Suri. Ki nongpynpait pynra iaka Balang ki dei ki Suri. Ki nonghikai lamler ki dei ki Suri. Ki nonghikai ba bakla ki dei ki Suri.
Ia u bangeit ha U Trai Jisu la khein ia u ba u dei u langbrot bad U Trai Jisu U dei U Nongablangbrot u jong u. Haka Gospel ka jong u Ioanis 10:7 U Trai Jisu U ong Nga long U jingkhang jong ki langbrot. Bad ki langbrot ki sngap iaka ktien ka jong U bad U khot iaki uwei pa uwei da ka kyrteng bad ialam iaki shabar bad ki langbrot ki bud ia u namar ba ki ithuh iaka sur ka jong u (Ioanis 10:3-4). Hynrei u nongtuh u wan bad u tuh, pyniap bad pynjot (Ioanis 10:10) hynrei u nongablangbrot uba bha u aiti iaka jingim na ka bynta ki langbrot ki jong u (Ioanis 10:11).
U Trai Jisu Ula tip ba kaei ka ban sa jia haka Balang ka jong U ynda Ula leit noh na kane ka pyrthei dei na kata ka daw haka Gospel ka jong U Mathaios 7:15 U Trai Jisu U ong sumar naki nongiathuhlypa ba lamler, kiba wan shaphi haka dur ka jong ki jainkup snieh langbrot hynrei shapoh pat ki long ki suri ba pynjot. Balei U Trai Jisu U pyndonkam daka ktien sumar? Ka ktien Greek sumar ka dei “prosecho” kaba mut ban khmih bha. Ka jingmut ka jong U ka long ban long kiba khmih bad peitthuh bha kumno kita ki nonghikai kiba hikai iaphi ki jinghikai jong ki ki iadei ne em katkum ka jinghikai ka jong U Trai Jisu ka jingngeit ka jong ki ka iadei ne em bad ka jinghikai ka jong U Trai Jisu ka dei ne em katkum ka Bible, hato ka jingngeit ka jong ki ka iadei bad ka jingngeit Khristan.
Kine ki Suri kiba kup snieh langbrot kin wan shaphi thik kum kita ki langbrot kiba shisha hi ki jong U Trai Jisu hynrei napoh ki long kum ki suri kiba pynjot. U Paul haba u batai ia kine ki Suri kup snieh langbrot u khot iaki ki Suri barunar sat (Ki Kam Apostle 20:29) kin iabsut hapdeng jong phi khnang ba yn ioh ban pynjot iaka kynhun ka jong U Trai Jisu. Kiba ka kam ka jong ki ka long tang ban pyniakhlad iaki langbrot naka kynhun ka jong U Trai Jisu. U Ezekiel u batai ia kine ki suri kup sniehlangbrot ba ka kam ka jong ki ka long tang ban pynmih snam bad pyniap iaki briew kiba lui lui ki briew kiba shida khnang ban ioh iaka nong bymhok haka jingim ka jong ki (Esekiel 22:27).
Kane ka jingmaham ha ka jingiadei bad kine ki suri bapynjot kam dei kaba thymmai. Naduh ka por jong ka Old Testament, U Blei U ai mynsiem ia u Ezekiel ban thoh shaphang jong kine ki nongialm jong ka ri Israel ha kato ka por ka jong u ba ki long kum kita ki suri kiba pynjot bad tar iaki mynsiem kiba pynmih iaka snam tang naka bynta ban ioh jingmyntoi iaka malade ka jong ki shimet shimet (Esekiel 22:27). U Suri um dei ka dak (symbol) kaba bha haka Bible, U Blei U maham ia kine ki Suri kiba wan sha ka ri Israel khnang bay n ioh ban pynngop iaki haki jingmane bleithaw. U Blei U pyniasyriem iaki nong Khaldi kum kita kiba ki kular ki jong ki ki kham sted ban ia u labasa bad ki long kiba kham ima ban ia kita ki Suri (Habbakuk 1:8) bad kine ki wan haba ki wan ki wan ryngkat bad ka jingpynjot.
U Paul ha shwa ba un mih naka Balang Ephesus u kren iaki Tymmen Basan jong kata ka Balang ba kin long kiba peitngor bha ia lade bad iaka kynhun ka jong U Trai Jisu namar ka dei kaba la thied daka snam ka jong U Trai  Jisu namar ba kin wan ki Suri kiba runar bad kine kin ym isnei iano iano ruh hynrei kin pynjot naphang (Ki Kam 20:29). Ka jingkylli ka long nangno kine ki Suri barunar kin wan? U Paul U ong ba kin mih napdeng jong ki hi, kin mih napoh ka Balang hi kiban ialap ia kiei kiei kiba long kiba bakla bad kiban ringpang iaki synran nadien jong phi (Ki Kam 20:30). Kine ki Suri barunar kim dei kiba nabar jong ka Balang hynrei ki dei kiba napoh ka Balang hi, kin mih napdeng ki parabangeit.
Ka jingkylli ka long pat da kumno ba yn lah ban ithuh ia kine ki Suri kup sniehlangbrot. Ba yn lah ban pyniapher iaki ka long naki ktien ki jong ki, ki jingialap ki jong ki hato kawei pa kawei ka kyntien kaba mih napdeng jong ki ka iadei ne em kat kum ka Bible. Kine ki briew kin ong ba ki ioh iaka kyntien kaba ki kren ka long na U Blei, dei U Blei Uba kren ha ki ban kren kumta ne ban iathuh kumta ne kumne iaphi. Hynrei kita ki jingkren ki jong ki, lane kita ki  jingialap ki jong ki, ngin lah ban ithuh ba ki dei kiba shisha hato ki iadei ne em bad ka ktien ka jong U Blei ka long tang lada ngi bishar ia kawei pa kawei ka ktien kaba ki kren hato ka iahap ne em bad ka Bible lada kam iadei kata ka mut ba ki long kita ki Suri barunar ki suri kup snieh langbrot, ki dei ki Suri nongpynjot, ki dei ki thrangsnam, ki dei ki khwan myntoi shimet kumba ong u Esekiel.  
Ha ka gospel ka jong u Loukas 6:43-44 U Trai Jisu U khot iaki nongiathuhlypa balamler ki suri kiba kup snieh langbrot ia kiba kin wan sha phi hynrei naki soh ki jong ki phi lah ban ithuh ia ki.
Ki Apostle haka Gospel jong u Mathaios 10:5-15 katno ki kmen bad sngew tynnad haduh katta katta namar baka mission ka jong ki ia kaba la phah da U Trai Jisu ha kaba Ula ai iaki ka bor ban ialap iaka Gospel jong ka jingpynim, ban pynkoit ia kiba pang, ban pynim ia kiba iap, ban pynkhiud ia kiba pang niangthohlieh bad ban beh noh ruh wat iaki ksuid. Kane mission ka jong ki ka long kaba jop, kane ka mission ka jong ki ka long kaba seisoh, ka long ka mission kaba pynhun shi katdei hi eh ia U Trai Jisu Uba phah iaki. Hynrei ha pyrshah ha kaba kum kane ka por jong ka jingkmen jong ka jingsngewmuja iaka jingjop jong ka mission ka jong ki, U Trai Jisu U ai pat ha iaki iaka jingmaham ha khmih nga phah noh ia phi kum ki langbrot hapdeng ki suri.
U Jisu kum u nongphah haba u phah u tip iaka mission. U dei u khunlangbrot jong U Blei ia uba la phah da U Blei sha kane ka pyrthei khnang ba yn ioh ban tar ia u arliang. Kaei kaba u leh ha kane ka pyrthei ka long u ialap iaka khubor jong ka jingpynim ka jong U Blei bad ka pyrthei ka pyniap ia u. U Trai Jisu U dei u khun langbrot jong U Blei uba la iehlut ia baroh ha bneng hynrei ia u la tar da ki suri ba runar. Te kumta kum ki langbrot ki jong u haba u phah ia ngi ialap ia ka Gospel ka jong u lane ban shakri ia U lane ban phla ia u ka long ba kita ki suri kiba runar kiba kthong ia u ia ngi ruh kumjuh hynrei u ong ia ngi ba ngin long kiba sumar bad phikir bha namar kine ki suri kin wan bad mih na kiba bun ki bynta don kiba mih na ngi hi don kiba wan nabar bad kine kin sa pynjot ia ngi lada ngim peitthuh bha bad kin ialam bakla ruh ia ngi bad ia ka Balang hi baroh kawei.  
Ka jingkylla long ki Khristan ha kine ki sngi kum ki Suri kup snieh langbrot katba nangmih ki sngi kala wanjia kiba bun ki Khristan ha kine ki sngi ki iathuh ba kan long kumta kan sa long kumta kan sa wan jia ki jumai, ka pyrthei kan kut noh, ki iathuh ia ki briew ba kilah ban pynkoit iaki jingpang kiba bunjait bad ynda kita ki jingiathuh ki jong ki kim jia kin aidaw da kumta da kumta. Ki Khristan kiba long ki suri kup snieh langbrot ha kine ki sngi ki leh mynleh ba ki nang bha iaka Bible, ki batai stad iaka Bible, ki batai iaka Bible naka jingsngewthuh ka jong ki hi (e.g. ka jingbatai ia u Adhar no ba u dei u no u mradkhlaw) bad ki ialam iaki briew sha ka jingjot. Ki wallam iaka jingkulmar haka Balang ki pynjot ki pynpait iaka. Kiba bun ki Balang haki jaka sor ha kine ki snem kiba la dep ki iapait namar ba ki mih ki suri naki hi kiba pynpait iaka.
Kine ki Khristan suri kup sniehlangbrot kim pynmih soh haka jingim ka jong ki. Ba phin iohi ba kine kim phla shisha ia U Trai Jisu. Phin lap shisha iaka jinglong ka jong ki dei naka jingim kaba man ka jong sngi ka jong ki, ki jingleh kiba man ka sngi ki jong ki. Kine ki jinglong bad ki jingleh kiba man ka sngi ka jong ki kim iadei ruh tang khyndiat bad U Jisu Khrist. Ki jingleh ki jong ki, ki pynjngai ia ki briew na U Trai Jisu. Kim dei shisha kita ki nongkit tien syiem ki jong U Trai Jisu.
Kine ki Khristan suri kup snieh langbrot ki dei ki briew kiba jaituh ki briew kiba kwah tang iaka pisa ka khmat ka jong ki ka long tang iaka spah. Ki Suri ki dei ki mrad kiba bam naphang kat ia kaba ki lap wat iaka mrad kaba la shah pyniap harud surok ruh lada ki lap ki bam iaka. Kin peit iaki mrad kiba tlot kum ka skei kaba la shahiuh haka kali bad kin enjoy ban bam iaka khlem da donkam ban pynshitom ban beh mrad. Ka long ka juh ha ki Khristan suri kup snieh langbrot ki long kiba khwan myntoi, kiba rhah tang iaka pisa, kiba shna iaki lad tang kumno ban ioh pisa. Ki kren ki kyntien jali jaum, ki kyntien pynbang pynthiang, ki kyntien pyntam pynjrong, ki ktien iaroh ia kiwei tang naka bynta bay n ioh pisa shibun shibun. Ki dei ki nongpynjot ia ka Balang. Ia ngi la maham da U Trai Jisu ba kine ki suri kup snieh langbrot kim dei kiba wan nabar ka Balang ka jong U Trai Jisu hynrei ki dei ki briew kiba mih napoh ka Balang hi. Ki dei ki Khristan kiba ka dur ka jong ki ka long shabar kiba riewblei hynrei na shapoh pat ki long ki suri kup snieh langbrot kiba ka kam ka jong ki ka long ban pynjot iaka Balang ka jong U Trai Jisu.
Ban counseling ia kine ki briew naka ktien ka jong U Blei:
Ngin pynsngewthuh ia ki ba lada ki iai long bad iaineh ha kane ka jinglong kin sa duh ban rung sha ka hima ka jong U Blei ki dei ban phai noh na kane ka jinglong ka jong ki ki dei ban iehnoh iaka namar haka Gospel Mathaios 7:21-23, U Trai Jisu U ong ba ym baroh baroh kiban ong ha nga Trai Trai kin ioh ban rung sha ka hima ki bneng hynrei tang uta uba leh iaka mon  jong U Kpa uba ha bneng. Ha kata ka sngi kiba bun kin ong ba ngi ialap iaka kyrteng jong me, ngi la leh shibun ki kambah hynrei U Trai Jisu Un ong iaki ngam ithuh iaphi khie leit noh na nga phi ki nongleh kam bymman.
Ngin iathuh iaki ba kino kino kiba long ki jong U Khrist kita kiei kiei kiba rim kin duh noh ki jinglong kiba rim kin duh kin dam kila long ki jingthaw kiba thymmai kin leh kum ki jong U Khrist hi namar 2 Korinthian 5:17 ka iathuh uba don ha U Khrist U long u jingthaw ba thymmai kiba rim kin duh noh.
Uno uno uba ieit ia U Trai Jisu u dei ban kohnguh ia ki jinghikai ki jong U Trai Jisu un ym ialeh pyrshah lane pynbakla iaki jinghikai ki jong U Trai Jisu bad uta uba bym ieit ia nga un ym bat iaki hukum jong nga Ioanis 14:23-24.
U Ioanis haka lynnong kaba 1:11 u ong ia ki nongbud ki jong U Trai Jisu ba kim dei ban iabud ne pynbud ia kiei kiba la leh da u bymman hynrei ki dei ban leh ia kaba bha. Namar ba uta uba leh ia kaba bha ka wan na U Blei bad uta uba leh ia kaba bym dei um lah ban iohi ia U Blei.
1 Ioanis 3:6, Uta uba don u Khrist haka jingim ka jong u un ym leh pop lano lano ruh un ym iaid sha ka liang jong ka pop. Hynrei uta pat uba lehpop uba ialeh pyrshah bad ka ktien ka jong U Blei um dei uba tip lane um dei uba ithuh ia U Trai Jisu haka jingim ka jong u.

Jingpynkut: U Trai Jisu U dei U nongab langbrot uba ngi ithuh ia u na ka ktien ka jong u naka sur ka jong u. Hynrei ia u suri kup snieh langbrot pat na ki jingleh ki jong u ngi ithuh ba um dei u briew jong U Blei namar ki kam ki jong u ki long mar pyrshah bad ka jinghikai ka ktien ka jong U Blei. Namarkata ngi kum ki nongialam ki Pastor ka kam ka jong ngi ka long ba ngin peitngor bha ialade bad iaka Balang kaba ngi peit bad sharai namar ba ha kine ki sngi kine ki Suri kup snieh langbrot ki wan sha ngi haka dur kum ka jong ngi hi hynrei sha lyndet pat ki long da kumwei lada ki iohlad ka long ban pynpait bad pynpra bad pynjot iaka kynhun ka jong U Trai Jisu Khrist. 

Monday, October 19, 2015

Ka jinglongkongsan ka skul pynpaw ha ka jingshakri Blei

Ka JingLong Kongsan Ka Skul Pynpaw Ha Ka Jingshakri Blei
P. Pastor Philomas Vaichei
Field Secretary
Arunachal Mission Field
KJP Synod Mihngi

Jinglamphrang:
Ka Sunday school ne Ka Skul Pynpaw ka dei kawei na ki atiar ba kongsan eh ha ka baia dei bad ka bynta ban ai  jinghikai ki ba kynja khristan ka ba ngi lap la jan ha baroh ki kynhun balang ha ka pyrthei na ka bynta ban pynsan pynrangbah ia ki paid khristan ha ka jingngeit Khristan jongngi.
(hooid ka long ka ba dei eh ban iaroh ia ka bynta ba ka Sunday school ka leh ha ka ba hikai ia ki khun khristan ha ka jingtip ia ka jingngeit khristan jong ki hynrei bun ha kine ki por ki shim kabu bad ieh tang ha ka Sunday school ban hikai ia ki khun ki kti jong ngi da ka ba klet noh ia la ka jong ka bynta ban leh ha ka ba iadei bad kane)

Ka Jingsdang Ia Ka Sunday School:
Ha ba kren shaphang ka jingsdang ia ka Sunday school ngim lah khlem da phai dien sha kito ki por/ jingjia  ha ka histori jong ka pyrthei ki ba la pun lynti sha ka jingsdang ia kane ka Sunday school.
Ha ka por shwa ban sdang nyngkong eh ia ka Sunday school, ka la don ka jingnang roi ha ka jingmih jong ki karkhana ha ri Bilat bad kane  ka la saphriang bha. Kane ka la ktah shibun ia ka rukom im ki briew ha kato ka jaka ki ba bun na ki ki dei tang ki nongri jingri. Kumta ki la ia beh sha kito ki jaka ki ba kham sor ban ioh trei ha kito ki karkhana bapher bapher. Ym tang katta, hynrei la don ruh ka jingpyntrei ha kine ki karkhana ia ki khynnah baroh baroh shisngi ha ban da miet lait noh tang ha ka sngi Sunday. Te kumta ka sngi Sunday ka long kum ka sngi shuti ia ki bad ha kane ka sngi ki khynnah ki ju shangmakia ha surok bad leh ruh ia ki kam sniew bapher bapher namar ka jingpynsaja bad pyntrei shitom ia ki baroh shitaiew.
U Robert Raikes uwei na ki nonglum khubor (journalist) u la iohi ia kane, ka la ktik ia ka jingmut jingpyrkhat jong u da kumno ban iarap ia kine ki khynnah. Kumta u la sdang ia ka skul ba la pynlong tang ha ka sngi Sunday ban iarap ia ki kumno ban pule, ban thoh, ban pule Baibl bad ruh ban hikai ia ki jinghikai niam (Cathecism). Nalor kata la ju pynlong ruh ia ka jingiaseng lem bad ki. Une u riewkhraw Mynsiem u trei shitom shi katdei eh kumno ban khroh ia kine ki khynnah ban wan sha kata ka skul da ka jingthmu ban iarap ia kine ki khynnah ki ba la ban da ka jingduh bad jingbym nang thoh nang pule. Don ki por ba u hap ban da leit khroh leit kjor ia ki da kaba ai da ki mit mit bad kiwei de ki jingai ban pynbieit ia ki ba kin wan sha kata ka skul. Kaei ka ka ba shon ia ka jingmut jong U Robert Raikes ban sdang ia kane ka skul ka long ban hikai bad ruh ban pynwandur ia ka jinglong ki khynnah ban lait na ki jingsniew ki ba har rukom kiba kynrei ha kito ki por. Ia ka Sunday School ka ba nyngkong la pynlong ha iing jong ka Mrs King ka ba la shim ruh ia ka jingkitkhlieh ban hikai hangta. Lai snem hadien kane, u Robert Raikes u la thoh ha kawei ka journal shaphang kata ka jingnoh synniang jong ki katto katne ngut ki briew ha ka ba iadei bad ka jinghikai ia ki khynnah ki ba wan na ki longing longsem ba duk bad kane ka la ktik ia ka jingmut jong ki ba bun ban tip shaphang kine ki skul. Dei nangta ba la mih shibun ki ba kum kine ki skul ha  ka ri Bilat baroh kawei bad haba u Robert Raikes u la khlad noh ha ka snem 1811 la iathuh ba kumba sanphew million ki khynnah ki la pyniasoh ban shah hikai ha ki ba kum kine ki skul.

Hynrei ka long kaei kaei ka ba sngewphylla ban tip pat ba wat la kine ki skul ki la iaid shaphrang ka Balang pat kam shym la treh ban pyndonkam ia kane namar ba kam mon ban trei na ka bynta ka bha ka miat u baduk ba raitoi ha kato ka por. Ka daw ba ha khmat eh ka long ba kam kwah ban pynthut ia kito kiba riewspah namar ka ju ioh jingmyntoi na ki. Dei kham hadien ba ka balang ka sa sngewthuh ia ka jingdonkam jong kine ki jait skul bad ruh ban pynlong ia ki kum kawei na ki lad ai jinghikai ia ki khun khristan ha ka balang.
Ka Jingsdang Jong Ka Skul Pynpaw Ha Ri India:
Ka jingsdang ia ka Skul Pynpaw ha ri India ka la jia naduh ki snem 1800  ba la dang da ki missionari kum U William Carey lem bad arngut kiwei de. Ha kata ka por U William Carey u ju pynlong ia ka skul man la ka taiew hapoh Serampore ban ai jinghikai ia kumba 40 ngut eiei ki khynnah. Ha ka snem kumba 1802 eiei kane ka skul ai jinghikai shisien shitaiew la leh kyrpang tang ia kito ki khun jong kiba la long khristan namar ba kine ki khynnah kim ioh shuh ia ka lad ban pule ha kiwei pat ki skul namar ba ki la kylla khristan. Ka dei  ka ba kum kane ka skul ka ba la long ka jingsdang ka baplie lad sha ka jingmih jong ka Skul Pynpaw ia kaba la sdang ha u snem 1803. Ka jingthmu jong ka jingsdang ia ka skul pynpaw ka long ban ai jinghikai niam ia kaba la hikai ia ki khynnah ha ka ktien phareng bad Bengali. Haba ki missionari ki la sdang ia ki jingtrei mission jong ki, la iathuh ba ki ju buh ia kiba kum kine ki skul ha man la ki jaka ba ki trei mission.

Ka Skul Pynpaw Ha Ka Jingiadei bad ka Kam Shakri Blei:
Ka Skul Pynpaw ka dei kawei na ki lad ai jinghikai khamtam eh ha ka ba iadei bad ka kam shakri Blei. Namar dei hangne ba la ju bsuh ia ki jinghikai shaphang ka jingngeit khristan naduh ki khynnah ba dang rit haduh ki ba la san kumjuh. Tang ba ngi dei ban sngewthuh pat ba nalor ka skul pynpaw, ka iing khristan ka dei ka bynta ba kongsan tam ha ka ban pynsan pynrangbah bad pynngam jylliew ia ka jinghikai ba kynja khristan ia kaba bun ki briew mynta ki klet ia kane bad shaniah tylli ha ka Skul Pynpaw ban leh ia kane. Nalor kane, ngi dei ruh ban sngewthuh ba yn nym lah ban iathir lut ha ka skul pynpaw ia kiei kiei baroh namar ba ka Skul Pynpaw ngi ju ioh tang shisien ha ka shitaiew. Wat la kattta ruh ngim lah ban leh ia ka jinglong kongsan jong ka Skul Pynpaw ha ka ban pynsuhthied ia ki khristan ha ka jingngeit ha ka rukom ka ba ryntih bad ba la peit bniah ba ki jinghikai kin iaid biang biang katkum ki karta jong ki briew. Hangne la hikai ia ki khristan kumno ban pule, ban dwai bad ban sngewthuh ia ka Ktien U Blei bad ban im ruh katkum ki Jingshisha jong Ka.

Ki Jingeh Ba Ki Skul Pynpaw ki iakynduh:
1.      Ka jingbym don ia ki nonghikai Skul Pynpaw ba la ioh jinghikai (Inability and unavailability of trained Sunday School Teachers)
2.      Ka jingbym peit bniah ia ki thup jingpule Skul Pynpaw katkum ka jingiaid ka por bad ki jingkylla jong kip or (Absence of curriculum that will address the problems of the present situation)
3.      Ka jingiadei hapdeng ki nonghikai bad ki nongshah hikai ha ka Skul Pynpaw  (relationship between the teachers and the taught in Sunday School).
Jingkynthoh bad Jingai jingmut:

Ka jingpynlong ia ki Vacation Bible School – Ka Skul ka ba iasriem ia ka Skul Pynpaw ia kaba la ju pynlong kumba 10 haduh 12 sngi eiei ha kip or shuti ha ka ba hangne la ai jinghikai shaphang bun ki rukom ki ban iarap ia ki khristan khamtam ia ki khynnah rit ban san ha ki rukom shakri Blei ha ki sap ki bapher  kum ka rwai ka siaw, ka tem ka put, bad ruh ban hikai ia ki ia ki lad ki ba har rukom ha ka ba iadei bad ka jingsngewthuh ia ka Ktien U Blei ha ki rukom ki bapher bapher