Monday, October 19, 2015

Ka jinglongkongsan ka skul pynpaw ha ka jingshakri Blei

Ka JingLong Kongsan Ka Skul Pynpaw Ha Ka Jingshakri Blei
P. Pastor Philomas Vaichei
Field Secretary
Arunachal Mission Field
KJP Synod Mihngi

Jinglamphrang:
Ka Sunday school ne Ka Skul Pynpaw ka dei kawei na ki atiar ba kongsan eh ha ka baia dei bad ka bynta ban ai  jinghikai ki ba kynja khristan ka ba ngi lap la jan ha baroh ki kynhun balang ha ka pyrthei na ka bynta ban pynsan pynrangbah ia ki paid khristan ha ka jingngeit Khristan jongngi.
(hooid ka long ka ba dei eh ban iaroh ia ka bynta ba ka Sunday school ka leh ha ka ba hikai ia ki khun khristan ha ka jingtip ia ka jingngeit khristan jong ki hynrei bun ha kine ki por ki shim kabu bad ieh tang ha ka Sunday school ban hikai ia ki khun ki kti jong ngi da ka ba klet noh ia la ka jong ka bynta ban leh ha ka ba iadei bad kane)

Ka Jingsdang Ia Ka Sunday School:
Ha ba kren shaphang ka jingsdang ia ka Sunday school ngim lah khlem da phai dien sha kito ki por/ jingjia  ha ka histori jong ka pyrthei ki ba la pun lynti sha ka jingsdang ia kane ka Sunday school.
Ha ka por shwa ban sdang nyngkong eh ia ka Sunday school, ka la don ka jingnang roi ha ka jingmih jong ki karkhana ha ri Bilat bad kane  ka la saphriang bha. Kane ka la ktah shibun ia ka rukom im ki briew ha kato ka jaka ki ba bun na ki ki dei tang ki nongri jingri. Kumta ki la ia beh sha kito ki jaka ki ba kham sor ban ioh trei ha kito ki karkhana bapher bapher. Ym tang katta, hynrei la don ruh ka jingpyntrei ha kine ki karkhana ia ki khynnah baroh baroh shisngi ha ban da miet lait noh tang ha ka sngi Sunday. Te kumta ka sngi Sunday ka long kum ka sngi shuti ia ki bad ha kane ka sngi ki khynnah ki ju shangmakia ha surok bad leh ruh ia ki kam sniew bapher bapher namar ka jingpynsaja bad pyntrei shitom ia ki baroh shitaiew.
U Robert Raikes uwei na ki nonglum khubor (journalist) u la iohi ia kane, ka la ktik ia ka jingmut jingpyrkhat jong u da kumno ban iarap ia kine ki khynnah. Kumta u la sdang ia ka skul ba la pynlong tang ha ka sngi Sunday ban iarap ia ki kumno ban pule, ban thoh, ban pule Baibl bad ruh ban hikai ia ki jinghikai niam (Cathecism). Nalor kata la ju pynlong ruh ia ka jingiaseng lem bad ki. Une u riewkhraw Mynsiem u trei shitom shi katdei eh kumno ban khroh ia kine ki khynnah ban wan sha kata ka skul da ka jingthmu ban iarap ia kine ki khynnah ki ba la ban da ka jingduh bad jingbym nang thoh nang pule. Don ki por ba u hap ban da leit khroh leit kjor ia ki da kaba ai da ki mit mit bad kiwei de ki jingai ban pynbieit ia ki ba kin wan sha kata ka skul. Kaei ka ka ba shon ia ka jingmut jong U Robert Raikes ban sdang ia kane ka skul ka long ban hikai bad ruh ban pynwandur ia ka jinglong ki khynnah ban lait na ki jingsniew ki ba har rukom kiba kynrei ha kito ki por. Ia ka Sunday School ka ba nyngkong la pynlong ha iing jong ka Mrs King ka ba la shim ruh ia ka jingkitkhlieh ban hikai hangta. Lai snem hadien kane, u Robert Raikes u la thoh ha kawei ka journal shaphang kata ka jingnoh synniang jong ki katto katne ngut ki briew ha ka ba iadei bad ka jinghikai ia ki khynnah ki ba wan na ki longing longsem ba duk bad kane ka la ktik ia ka jingmut jong ki ba bun ban tip shaphang kine ki skul. Dei nangta ba la mih shibun ki ba kum kine ki skul ha  ka ri Bilat baroh kawei bad haba u Robert Raikes u la khlad noh ha ka snem 1811 la iathuh ba kumba sanphew million ki khynnah ki la pyniasoh ban shah hikai ha ki ba kum kine ki skul.

Hynrei ka long kaei kaei ka ba sngewphylla ban tip pat ba wat la kine ki skul ki la iaid shaphrang ka Balang pat kam shym la treh ban pyndonkam ia kane namar ba kam mon ban trei na ka bynta ka bha ka miat u baduk ba raitoi ha kato ka por. Ka daw ba ha khmat eh ka long ba kam kwah ban pynthut ia kito kiba riewspah namar ka ju ioh jingmyntoi na ki. Dei kham hadien ba ka balang ka sa sngewthuh ia ka jingdonkam jong kine ki jait skul bad ruh ban pynlong ia ki kum kawei na ki lad ai jinghikai ia ki khun khristan ha ka balang.
Ka Jingsdang Jong Ka Skul Pynpaw Ha Ri India:
Ka jingsdang ia ka Skul Pynpaw ha ri India ka la jia naduh ki snem 1800  ba la dang da ki missionari kum U William Carey lem bad arngut kiwei de. Ha kata ka por U William Carey u ju pynlong ia ka skul man la ka taiew hapoh Serampore ban ai jinghikai ia kumba 40 ngut eiei ki khynnah. Ha ka snem kumba 1802 eiei kane ka skul ai jinghikai shisien shitaiew la leh kyrpang tang ia kito ki khun jong kiba la long khristan namar ba kine ki khynnah kim ioh shuh ia ka lad ban pule ha kiwei pat ki skul namar ba ki la kylla khristan. Ka dei  ka ba kum kane ka skul ka ba la long ka jingsdang ka baplie lad sha ka jingmih jong ka Skul Pynpaw ia kaba la sdang ha u snem 1803. Ka jingthmu jong ka jingsdang ia ka skul pynpaw ka long ban ai jinghikai niam ia kaba la hikai ia ki khynnah ha ka ktien phareng bad Bengali. Haba ki missionari ki la sdang ia ki jingtrei mission jong ki, la iathuh ba ki ju buh ia kiba kum kine ki skul ha man la ki jaka ba ki trei mission.

Ka Skul Pynpaw Ha Ka Jingiadei bad ka Kam Shakri Blei:
Ka Skul Pynpaw ka dei kawei na ki lad ai jinghikai khamtam eh ha ka ba iadei bad ka kam shakri Blei. Namar dei hangne ba la ju bsuh ia ki jinghikai shaphang ka jingngeit khristan naduh ki khynnah ba dang rit haduh ki ba la san kumjuh. Tang ba ngi dei ban sngewthuh pat ba nalor ka skul pynpaw, ka iing khristan ka dei ka bynta ba kongsan tam ha ka ban pynsan pynrangbah bad pynngam jylliew ia ka jinghikai ba kynja khristan ia kaba bun ki briew mynta ki klet ia kane bad shaniah tylli ha ka Skul Pynpaw ban leh ia kane. Nalor kane, ngi dei ruh ban sngewthuh ba yn nym lah ban iathir lut ha ka skul pynpaw ia kiei kiei baroh namar ba ka Skul Pynpaw ngi ju ioh tang shisien ha ka shitaiew. Wat la kattta ruh ngim lah ban leh ia ka jinglong kongsan jong ka Skul Pynpaw ha ka ban pynsuhthied ia ki khristan ha ka jingngeit ha ka rukom ka ba ryntih bad ba la peit bniah ba ki jinghikai kin iaid biang biang katkum ki karta jong ki briew. Hangne la hikai ia ki khristan kumno ban pule, ban dwai bad ban sngewthuh ia ka Ktien U Blei bad ban im ruh katkum ki Jingshisha jong Ka.

Ki Jingeh Ba Ki Skul Pynpaw ki iakynduh:
1.      Ka jingbym don ia ki nonghikai Skul Pynpaw ba la ioh jinghikai (Inability and unavailability of trained Sunday School Teachers)
2.      Ka jingbym peit bniah ia ki thup jingpule Skul Pynpaw katkum ka jingiaid ka por bad ki jingkylla jong kip or (Absence of curriculum that will address the problems of the present situation)
3.      Ka jingiadei hapdeng ki nonghikai bad ki nongshah hikai ha ka Skul Pynpaw  (relationship between the teachers and the taught in Sunday School).
Jingkynthoh bad Jingai jingmut:

Ka jingpynlong ia ki Vacation Bible School – Ka Skul ka ba iasriem ia ka Skul Pynpaw ia kaba la ju pynlong kumba 10 haduh 12 sngi eiei ha kip or shuti ha ka ba hangne la ai jinghikai shaphang bun ki rukom ki ban iarap ia ki khristan khamtam ia ki khynnah rit ban san ha ki rukom shakri Blei ha ki sap ki bapher  kum ka rwai ka siaw, ka tem ka put, bad ruh ban hikai ia ki ia ki lad ki ba har rukom ha ka ba iadei bad ka jingsngewthuh ia ka Ktien U Blei ha ki rukom ki bapher bapher